Μήπως τελικά δεν είναι αυτό που νομίζεις;

Μήπως τελικά δεν είναι αυτό που νομίζεις;

Έχετε ζήσει ποτέ στιγμές όπου το μυαλό σας μπορεί να σας οδηγήσει σε “ανεβασμένους” ρυθμούς; Και μετά ξυπνήσατε συνειδητοποιώντας ότι οι σκέψεις σας δεν αντιπροσώπευαν ακριβώς την πραγματικότητα;

Καλά, δεν είστε οι μόνοι. Και εδώ που τα λέμε, αυτό είναι που μας κάνει ανθρώπους.

Το αστείο με τον εγκέφαλό μας είναι, ότι μπορεί να υπολογίσει, να λογικοποιήσει, να σκεφτεί αφηρημένα έννοιες και να συμπεράνει λογικά τι συμβαίνει γύρω μας. Αλλά, μερικές φορές υπερεκτιμούμε πόσο συνειδητοί και ρεαλιστικοί είμαστε.

Αν και ο εγκέφαλός μας μπορεί να κάνει εκπληκτικά πράγματα, δεν είμαστε πραγματικά οι λογικοί άνθρωποι που συχνά ισχυριζόμαστε ότι είμαστε. Και δεν το λέω με αρνητικό τρόπο. Λατρεύω το γεγονός ότι είμαστε συναισθηματικά πλάσματα επίσης, ότι μπορούμε να ερωτευτούμε τρελά, να κλαίμε ανεξέλεγκτα, να γελάμε για τυχαία πράγματα και ακόμα να ελπίζουμε για καλύτερα πράγματα στη ζωή όταν όλα φαίνεται να έχουν χαθεί. Αυτή είναι η ομορφιά για εμένα. Δεν είμαστε κρύα ρομπότ που υπολογίζουν ατελείωτες κινήσεις και λαμβάνουν βέλτιστες αποφάσεις κάθε δευτερόλεπτο – κάθε μέρα.

Έτσι, αν και γενικά θέλουμε να πιστεύουμε ότι σκεφτόμαστε λογικά, σε πολλές καταστάσεις δεν το κάνουμε. Ενώ εφαρμόζουμε τον κοινό νου σε αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, οι περισσότεροι άνθρωποι επίσης επιτρέπουν στον εγκέφαλό τους να τους εξαπατήσει και να αντιληφθούν λάθος την πραγματικότητα.

Αυτό μπορεί να συμβεί με διακριτικό τρόπο.

Στην προηγούμενη δουλειά μου, θυμάμαι να πρέπει να αναφέρω στον διευθυντή μου. Προσπάθησα να περιγράψω σωστά τι συνέβη εκείνη την ημέρα με έναν πελάτη και φαίνεται ότι έβγαλα μερικά συμπεράσματα που δεν έπρεπε. Ο διευθυντής μου απάντησε με το “Καλά, ξέρεις τι λένε. Οι υποθέσεις είναι η μητέρα όλων των λαθών!”. Το περίεργο ήταν ότι δεν κατάλαβα καν ότι έκανα κάποιες υποθέσεις. Έτσι με εξαπάτησε ο εγκέφαλός μου. Υπέθεσα κάτι και το θεώρησα αλήθεια, γι’ αυτό δεν το αμφισβήτησα.

Αυτό ήταν ένα παράδειγμα από αυτό που θεωρούμε “παραμορφώσεις γνωστικής αντίληψης” στην ψυχολογία. Πριν εξηγήσω περισσότερα τι είναι αυτές οι απάτες του εγκεφάλου, είναι καλό να αναφέρω ότι όλοι αντιμετωπίζουμε αυτές τις παραμορφώσεις κατά καιρούς. Κάποιοι περισσότερο από άλλους, αλλά όλοι τις έχουμε. Κάποιες φορές βλέπουμε τα πράγματα πιο αρνητικά από ό,τι πρέπει, κάνουμε λάθος υποθέσεις ή σκεφτόμαστε ανίσχυρα. Οι περισσότεροι δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν μη βοηθητικά μοτίβα σκέψης.

Αυτό που θέλω να επιτύχω είναι να γίνει κάθε αναγνώστης αυτού του κειμένου λίγο πιο ενήμερος για αυτές τις διαδικασίες στον εγκέφαλό μας, ώστε να μπορείτε να βοηθήσετε να τις αναγνωρίσετε και να τις αναδιατυπώσετε. Είναι χρήσιμο να κατανοούμε τις παραμορφώσεις της γνωστικής αντίληψης καθώς μπορούν να βρίσκονται στο δρόμο της ευτυχίας και των σχέσεων σας. Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά!

Τι είναι μια παραμόρφωση της γνωστικής αντίληψης;

Ο εγκέφαλός μας είναι υπεύθυνος για τις σκέψεις μας και παίζει ένα σημαντικό ρόλο στο πώς συμπεριφερόμαστε. Καθώς ο κόσμος γύρω μας είναι πολύπλοκος και μας πετάνε πολλά ερεθίσματα, ο εγκέφαλος χρειάζεται να λειτουργεί με υψηλή ταχύτητα για να πάρει αποφάσεις στη στιγμή.

Αν θα είχαμε τον χρόνο να ζυγίσουμε προσεκτικά κάθε είδους είσοδο που λαμβάνουμε, δεν θα μπορούσαμε ποτέ να λειτουργήσουμε.

Υπάρχουν πολλές επιλογές που πρέπει να γίνουν ακριβώς τώρα. Αν κάποιος μας πλησιάσει, εμείς γρήγορα εξαρτόμαστε από μια πρώτη εντύπωση για να καταλάβουμε αν εννοούν καλό ή όχι. Αυτή η γρήγορη διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι πολύ χρήσιμη – τις περισσότερες φορές. Έχει οδηγήσει στους ανθρώπους να είναι ένα επιτυχημένο είδος. Αλλά υπάρχει ένα πρόβλημα.

Όπως εξηγήθηκε, δεν είμαστε πλήρως λογικοί. Αντ’ αυτού, τα συναισθήματά μας, οι τραυματισμοί μας, τα προβλήματά μας και η προσωπικότητά μας επηρεάζουν επίσης τις σκέψεις μας. Κάνουμε λάθη στις διαδικασίες σκέψης μας. Σκεφτόμαστε πράγματα που δεν βασίζονται απαραίτητα σε γεγονότα και πραγματικότητα, υπερβάλλουμε καταστάσεις, συμπεριφορές και προθέσεις των ανθρώπων. Είναι απόλυτα ανθρώπινα.

Για να το συνοψίσω, σε μια οριστική ερμηνεία της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας, η παραμόρφωση της γνωστικής αντίληψης είναι μια φυσιολογική ψυχολογική διαδικασία που μπορεί να συμβεί σε όλους τους ανθρώπους σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό.

Αυτές οι παραμορφώσεις μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά και τα συναισθήματα ενός ατόμου και αν μπορούσα να το αποτυπώσω σε μια εικόνα…ιδού…

Παραδείγματα Στρεβλώσεων Κατανόησης

Παρακάτω θα προσπαθήσω να θυμηθώ τις δώδεκα πιο συνήθεις στρεβλώσεις της ζωής μου, και αν νιώθεις ότι κι εσύ ταυτίζεσαι, μην ανησυχείς – είναι απολύτως φυσιολογικό!

1. Ανάγνωση σκέψεων: Όταν υποθέτεις ότι ξέρεις τι σκέφτονται οι άλλοι. Αν και είναι δυνατόν να έχεις ενσυναίσθηση και να είσαι επιδέξιος στα σημάδια που σου δείχνουν, δεν είναι πάντα δυνατόν να ξέρεις ακριβώς τι εννοούν ή ποιες είναι οι προθέσεις τους.
   Παράδειγμα: Βλέπεις ανθρώπους σε μια εκδήλωση που ψιθυρίζουν, συγκεντρωμένοι μαζί. Νομίζεις ότι μιλάνε για σένα και σε κρίνουν για το ρούχο που φοράς.
2. Αρνητική εστίαση/φιλτράρισμα: Όταν αγνοείς τις θετικές πλευρές που υπάρχουν και εστιάζεις μόνο στις αρνητικές πλευρές. Είχες μια μακρά μέρα στη δουλειά. Έκανες μερικές καλές πωλήσεις, αλλά ο διευθυντής σου έκανε και μια αρνητική παρατήρηση. Αντί για τις επιτυχίες σου, εστιάζεις μόνο στην κριτική.
3. Καταστροφολογία: Όταν περιμένεις το χειρότερο σενάριο να συμβεί σε εσένα. Διαβάζεις για τις εξετάσεις σου και είσαι σίγουρος ότι θα αποτύχεις και δεν θα γίνεις ποτέ ο γιατρός που ήθελες.
4. Ετικετοποίηση: Όταν ετικετοποιείς εσένα ή κάποιον ως αποτέλεσμα μιας μόνο ενέργειας, χαρακτηριστικού ή γεγονότος. Βασίζεις ολόκληρη σου την αντίληψη σε αυτό το συγκεκριμένο πράγμα.
   Κάνεις ένα λάθος στη δουλειά που επηρεάζει άλλους. Λες στον εαυτό σου “Είμαι τόσο χαμένος.”
5. Σκέψεις περί πρέπει: Όταν ορίζεις συγκεκριμένους κανόνες για το πώς θα πρέπει να συμβαίνουν τα πράγματα ή πώς πρέπει να είναι και να συμπεριφέρονται οι άνθρωποι. Νομίζεις ότι τα συναισθήματα κάνουν τους ανθρώπους αδύναμους. Οπότε όταν νιώθεις θλίψη ή κλαις, απεχθάνεσαι τον εαυτό σου, γιατί δεν θα έπρεπε – σύμφωνα με τον κανόνα σου.
6. Γενίκευση: Όταν μια μόνο αρνητική εμπειρία συμβαίνει και πιστεύεις ότι αυτό είναι ένα σταθερό, συνεχές μοτίβο.
   Παράδειγμα: Πηγαίνεις διακοπές και ο καιρός είναι άσχημος. Λες: “Διάολε, αυτό συμβαίνει πάντα σε μένα! Είμαι τόσο ατυχής κάθε φορά.”
7. Συναισθηματική Σκέψη: Όταν πιστεύεις ότι το πώς νιώθεις είναι αντικατοπτρισμός της πραγματικότητας ή απόδειξη που αποδεικνύει κάτι.
   Παράδειγμα: Αρχίζεις την εργάσιμη μέρα σου με το να νιώθεις ένα βάρος στο λαιμό σου. Πιστεύεις ότι αυτό σημαίνει ότι σήμερα θα είναι μια απαίσια μέρα και θα συμβεί κάτι ενοχλητικό.
8. Μαντεψιές για το μέλλον: Όταν πιστεύεις ότι ένα μελλοντικό γεγονός είναι ήδη προκαθορισμένο και το αποτέλεσμα είναι σίγουρο.
   Παράδειγμα: Σκέφτεσαι “Όσο κι αν προσπαθήσω, θα αποτύχω έτσι κι αλλιώς.”
9. Προσωποποίηση: Όταν νιώθεις προσωπικά υπεύθυνος ή ένοχος για πράγματα που συμβαίνουν εκτός ελέγχου σου. Ή όταν κατηγορείς κάποιον άλλο για κάτι που δεν είναι στον έλεγχό του.
   Παράδειγμα: Το ενοχλητικό αίσθημα ενοχής για το παραμικρό που σου συμβαίνει…δεν είμαι καλή μάνα, δεν είμαι καλή φίλη, δεν έπρεπε να βγω έξω γιατί έπεσα και χτύπησα και αν δεν είχα βγει τώρα θα έπινα καφέ με την κολλητή!
10. Διατήρηση της αλήθειας: Όταν πιστεύεις και νομίζεις ότι είσαι πάντα σωστός και η γνώμη σου είναι από προεπιλογή η αλήθεια.
    Παράδειγμα: Ισχυρίζεσαι στο σύντροφό σου ότι σε απατά και η διαψεύδεισή σου ή η αίσθησή σου ότι κάτι δεν πάει καλά παρουσιάζεται ως γεγονός. Του λες: “Ξέρω ότι είναι αλήθεια.”
11. Σκέψη για το δίκαιο κόσμο: Όταν πιστεύεις ότι ο κόσμος και όλα όσα συμβαίνουν είναι ισορροπημένα δίκαια και οι άνθρωποι παίρνουν αυτό που τους αξίζει.
    Παράδειγμα: Η επίκριση του θύματος είναι ένα παράδειγμα αυτού. Πόσες φορές σκέφτηκες ότι κάποια προκάλεσε τον πρώην σου;;;
12. Σφάλμα ελέγχου: Όταν υποθέτεις ότι μπορείς να ελέγξεις τα πάντα που συμβαίνουν στη ζωή σου ή αντίστροφα, ότι δεν μπορείς να ελέγξεις τίποτα και τα πάντα είναι ήδη γραμμένα στα άστρα.
    Παράδειγμα: Η μητέρα σου υποφέρει από κατάθλιψη και νομίζεις ότι είσαι υπεύθυνος για το αν αισθάνεται ευτυχισμένη ή καλά, οπότε προσπαθείς να την χαροποιήσεις όλη την ώρα.

Γιατί υπάρχουν και πώς να τις αντιμετωπίσετε:

Όπως ανέφερα προηγουμένως, οι στρεβλώσεις κατανόησης είναι πολύ ανθρώπινες. Καμιά φορά μπορεί ακόμα και να είναι χρήσιμες ή επωφελείς σε ένα βαθμό. Σκεφτείτε για παράδειγμα την αρνητική εστίαση. Ναι, μπορεί να σας κάνει να νιώθετε άσχημα για όλα όσα συμβαίνουν, αλλά ταυτόχρονα σας βοηθά να προβλέψετε ό,τι μπορεί να πάει στραβά και να κάνετε κάτι γι’ αυτό. Αυτό είναι ακριβώς γιατί κάποιοι εξελικτικοί ψυχολόγοι υποθέτουν ότι τις έχουμε. Στο παρελθόν μας ως κυνηγοί-συλλέκτες αντιμετωπίζαμε συχνά απειλητικές καταστάσεις και έπρεπε να εστιαστούμε στο να σκεφτόμαστε προσαρμοστικά αντί λογικά. Γιατί; Γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις ήμασταν καλύτερα να είμαστε ασφαλείς παρά να μετανιώσουμε. Άλλοι λένε ότι αντιμετωπίζουμε τις στρεβλώσεις κατανόησης ως αποτέλεσμα όλων των τραυμάτων και αρνητικών γεγονότων που περάσαμε ως άνθρωποι.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει καλά γιατί οι στρεβλώσεις κατανόησης και οι αρνητικές πεποιθήσεις συνδέονται ισχυρά με την ψυχική μας υγεία. Αν αντιμετωπίζετε άγχος για παράδειγμα, είναι πιθανό να εμφανίζονται πολλά από αυτά τα πρότυπα σκέψης και απαισιόδοξες αντιλήψεις. Είναι ένας τρόπος να δείτε τον κόσμο γύρω σας που σας βλάπτει, αντί να σας βοηθήσει. Είναι όμως κάτι που μπορείτε να αντιμετωπίσετε.

Υπάρχει λύση γιατρέ μου;;;

Πάντα…

Μια ιδέα θα ήταν να ακολουθήσει κανείς την πεπατημένη, δηλαδή μια θεραπεία με βάση την κοινωνική ψυχολογία η οποία επικεντρώνεται στη μεταβολή των σκέψεων και πεποιθήσεων που προκαλούν αρνητικά συναισθήματα και συμπεριφορές. Οι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν τεχνικές όπως η κοινωνική διαφοροποίηση, η διαχείριση του στρες, η πρακτική της μετάθεσης και η αυτοσυνειδησία για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκαταλήψεις και να αναπτύξουν πιο υγιείς τρόπους σκέψης.

Αν όχι, η ιδέα ενός coach, πάλι στο ίδιο αποτέλεσμα θα οδηγήσει παρόλο που ο συνδυασμός θα βοηθούσε.

Για πιο άμεσα αποτελέσματα ίσως να πρέπει να ανακαλύψει κανείς τις δυνατότητες που μας δίνει η νευροεπιστήμη. Η νευροανάδραση για παράδειγμα μπορεί να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τις στρεβλώσεις και τις αρνητικές σκέψεις μέσω διαφόρων τεχνικών και πρακτικών.

Αν και κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και οι ανάγκες του μπορεί να διαφέρουν, υπάρχουν κάποιες κοινές μεθόδους που μπορούν να εφαρμοστούν:

• Συνειδητοποίηση: Η πρώτη και βασικότερη βήμα για την αντιμετώπιση των στρεβλώσεων είναι η συνειδητοποίησή τους. Να αναγνωρίσουμε πότε οι αρνητικές σκέψεις εισβάλλουν στο μυαλό μας και πώς μας επηρεάζουν.
• Στοχοθετημένος διαλογισμός: Ο διαλογισμός είναι μια τεχνική που μας βοηθά να εστιάζουμε στις σκέψεις και τα συναισθήματά μας. Μέσω του διαλογισμού, μπορούμε να προσεγγίσουμε τις αρνητικές σκέψεις με στόχο να τις αναλύσουμε και να τις αντιμετωπίσουμε με πιο ρεαλιστικό τρόπο.
• Θετική νευροανάδραση: Μπορούμε να ενισχύσουμε τη θετική νευροανάδραση μας με καθημερινές πρακτικές, όπως η αναγνώριση των θετικών πτυχών της ζωής μας, η εκτίμηση των επιτευγμάτων μας και η άσκηση της ευγνωμοσύνης.
• Συμβουλευτική και θεραπεία: Η συνεργασία με έναν ψυχολόγο ή θεραπευτή μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμη. Ένας ειδικός μπορεί να μας βοηθήσει να αναλύσουμε τις στρεβλώσεις μας, να εντοπίσουμε τα αρνητικά πρότυπα σκέψης και να αναπτύξουμε νέες, πιο υγιείς στρατηγικές σκέψης.
• Ασκήσεις αυτοσυνείδησης: Ασκήσεις όπως η καταγραφή σκέψεων (thought journaling) μπορούν να μας βοηθήσουν να αναλύσουμε τις αρνητικές σκέψεις μας, να τις αναγνωρίσουμε και να τις αλλάξουμε με πιο ενθαρρυντικές.

Με τη χρήση αυτών των τεχνικών και πρακτικών, μπορούμε να εργαστούμε στη μείωση των στρεβλώσεων και τη βελτίωση της ψυχολογικής μας ευεξίας. Είναι ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της θετικής αλλαγής και της υγιούς σκέψης.

Και που θα βρω αυτή τη νευροανάδραση…;
Καταρχάς googlare…

Κατά δεύτερον, υπάρχουν κέντρα στην Αθήνα που χρησιμοποιούν την τεχνολογία της δυναμικής νευροανάδρασης όπως το σύστημα Neuroptimal, ένα σύστημα νευροανάδρασης (Neurofeedback) που μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση των στρεβλώσεων και τη βελτίωση της ψυχολογικής ευεξίας. Αυτό το σύστημα λειτουργεί με τη βοήθεια της τεχνολογίας για να παρακολουθεί την δραστηριότητα του εγκεφάλου και να παρέχει ανάδραση που βοηθά τον χρήστη να αναγνωρίσει και να ρυθμίσει τις νευρικές δραστηριότητες.

Μερικοί τρόποι με τους οποίους το Neuroptimal μπορεί να σας βοηθήσει στην αντιμετώπιση των στρεβλώσεων είναι:

Βελτίωση αυτοσυνείδησης: Το Neuroptimal μπορεί να σας βοηθήσει να γίνετε πιο επίγνωστοι των σκέψεών σας και των συναισθημάτων σας. Μέσω της παρακολούθησης της νευρικής σας δραστηριότητας, μπορείτε να αναγνωρίσετε τα μοτίβα και τις αρνητικές σκέψεις που σας επηρεάζουν.

Μείωση του στρες και της ανησυχίας: Το Neuroptimal μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του επίπεδου του στρες και της ανησυχίας, καθώς μπορεί να σας βοηθήσει να επικεντρωθείτε στην ανακάλυψη και τη ρύθμιση των εγκεφαλικών διαδικασιών που συνδέονται με τα συναισθήματα αυτά.

Βελτίωση της συγκέντρωσης και απόδοσης: Με τη βοήθεια του Neuroptimal, μπορείτε να εκπαιδεύσετε τον εγκέφαλό σας για βελτίωση της συγκέντρωσης, της προσοχής και της γενικής νοητικής απόδοσης.

Χαλάρωση και καλύτερος ύπνος: Οι συνεδρίες Neuroptimal μπορούν να σας βοηθήσουν να χαλαρώσετε και να βελτιώσετε την ποιότητα του ύπνου σας, καθώς ενισχύουν την ισορροπία της νευρικής δραστηριότητας.

Αντιμετώπιση της κατάθλιψης και άγχους: Το Neuroptimal μπορεί να είναι ένα επιπλέον εργαλείο στη διαχείριση της κατάθλιψης και του άγχους, βοηθώντας σας να αναγνωρίσετε και να ρυθμίσετε τα συναισθήματα και τις σκέψεις σας.

Με τη χρήση του  και τη συνεργασία με έναν ειδικό, μπορείτε να εξερευνήσετε πώς η νευροανάδραση μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε αυτές τις στρεβλώσεις και να βελτιώσετε την ψυχολογική σας ευεξία.